Thực tế, các đợt lấy nước đã được thực hiện theo đúng kế hoạch. Trong thời gian các đợt lấy nước, khu vực Bắc Bộ có xuất hiện một số đợt mưa, tạo điều kiện bổ sung dòng chảy cho hệ thống sông và giảm lượng nước phục vụ gieo cấy. Tập đoàn điện lực Việt Nam đã vận hành linh hoạt các nhà máy thủy điện để tiết kiệm lượng nước xả nhưng vẫn bảo đảm nguồn nước bổ sung theo yêu cầu. Sau 3 đợt lấy nước, các diện tích gieo cấy đã được cấp đủ nước. Tổng cục Thủy lợi báo cáo tổng kết công tác lấy nước phục vụ gieo cấy lúa vụ Đông Xuân 2021-2022, khu vực Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ như sau:

Tình hình nguồn nước

Để bảo đảm bổ sung nước cho hạ du theo kế hoạch, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã tăng cường phát điện trước các đợt lấy nước khoảng 2-3 ngày để dâng mực nước hạ du sông Hồng theo yêu cầu. Thực tế, dòng chảy trong các đợt lấy nước được duy trì cơ bản bảo đảm như yêu cầu, tạo điều kiện cho các công trình thủy lợi vận hành lấy nước.

Trong Đợt 1, mực nước tại Trạm thủy văn Hà Nội đạt trung bình 1,74 m, đủ điều kiện đẩy mặn cho các cống lấy nước vùng triều lấy nước thuận lợi. Đợt 2, dòng chảy hệ thống sông Hồng được duy trì ở mức cao nhất theo khả năng (các nhà máy thủy điện vận hành tối đa công suất phát điện), mực nước trung bình cả đợt tại Trạm thủy văn Hà Nội đạt 1,90 m (đúng theo tính toán ban đầu) đã tạo điều kiện thuận lợi cho các công trình thủy lợi vận hành lấy nước. Trong Đợt 3, mực nước trung bình tại Trạm thủy văn Sơn Tây đạt 2,01 m (bảo đảm theo yêu cầu thấp nhất 1,8 m), các công trình đã được sửa chữa, nâng cấp và các trạm bơm dã chiến đủ điều kiện vận hành thuận lợi.

Tổng lượng xả của các hồ chứa thủy điện cả 3 đợt là 4,24 tỷ m3, gồm: Đợt 1 là 1,00 tỷ m3, Đợt 2 là 2,44 tỷ m3, Đợt 3 là 0,80 tỷ m3, thấp hơn khoảng 1,33 tỷ m3 so với tổng lượng nước xả dự kiến của Tập đoàn Điện lực Việt Nam. So với các năm gần đây, tổng lượng xả thấp hơn 0,90 tỷ m3 so với năm 2021, cao hơn 1,56 tỷ m3 so với năm 2020 (năm có mưa lớn vào Tết Nguyên Đán), thấp hơn 0,18 tỷ m3 so với năm 2019 và thấp hơn 1,5 tỷ m3 so với năm 2018.

Trong thời gian từ Đợt 2 đến Đợt 3 lấy nước, khu vực Bắc Bộ đã có mưa. Lượng mưa tích lũy trong Đợt 2 ở Miền núi phía Bắc phổ biến từ 55÷80 mm, Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ phổ biến từ 25÷55 mm; sau Đợt 2 đến hết Đợt 3, Miền núi phía Bắc từ 15÷40 mm, Trung du và Đồng bằng Bắc Bộ từ 20÷60 mm. Các đợt mưa đã làm tăng dòng chảy cơ bản của hệ thống sông, bổ sung lượng nước ở ruộng, giúp tăng hiệu quả của công tác lấy nước ở các địa phương.

Tình hình lấy nước phục vụ gieo cấy

Diện tích có nước kết thúc Đợt 1 (ngày 06/1/2022) là 82.930/506.558 ha, đạt 16,4% diện tích gieo cấy theo kế hoạch; kết thúc Đợt 2 (ngày 22/1/2022) diện tích có nước là 407.782/506.558 ha, đạt 80,5%; trong đó, các tỉnh Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình cơ bản hoàn thành kế hoạch. Trong thời gian giữa Đợt 2 và Đợt 3, nguồn nước sông vẫn đủ điều kiện cho các trạm bơm dã chiến hoạt động và từ ngày 23/1-12/2/2022 đã xảy ra mưa với tổng lượng mưa cả đợt bình quân phổ biến từ 10-20 mm nên diện tích có nước tiếp tục tăng.

Đến trước Đợt 3 lấy nước (ngày 12/2/2022), diện tích có nước là 496.263/506.558 ha (đạt 97,8%), hầu hết các địa phương trong khu vực đã hoàn thành kế hoạch lấy nước đối với diện tích phụ thuộc vào dòng chảy sông Hồng, trừ Thành phố Hà Nội đạt 93,7%, trong đó các huyện Phúc Thọ, Sơn Tây, Ba Vì, Quốc Oai đạt dưới 80% nên tiếp tục có nhu cầu lấy nước Đợt 3. Kết thúc 3 đợt lấy nước, diện tích có nước là 503.235/506.558 ha, đạt 99,34%; trong đó, còn khoảng 145 ha của các huyện Hoài Đức và Thạch Thất (Thành phố Hà Nội) chưa đủ nước, được tiếp tục cấp nước bằng trạm bơm dã chiến.

Việc vận hành lấy nước của các công trình thủy lợi

Mực nước trên hệ thống sông Hồng trong các đợt lấy nước phù hợp với kịch bản tính toán, tạo điều kiện các công trình thủy lợi đã được sửa chữa, nâng cấp hạ thấp cao trình lấy nước, các trạm dã chiến và các cống lấy nước vùng triều có điều kiện vận hành tốt. Tuy nhiên, do tình trạng hạ thấp mực nước trên hệ thống sông tiếp tục diễn biến nhanh, đặc biệt trên sông Đà, đoạn sông thuộc huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội, mực nước đã hạ thấp đột biến so với năm 2021 từ 1,0-1,5 m, dẫn đến Trạm bơm Trung Hà chỉ vận hành được từ 1-2/9 máy trong Đợt 2 (năm 2021 trạm bơm này vẫn đủ điều kiện vận hành); ngoài ra, các công trình thủy lợi chưa được cải tạo, nâng cấp tiếp tục không đủ điều kiện vận hành như các cống Cẩm Đình, Liên Mạc (Thành phố Hà Nội), Long Tửu (Bắc Ninh) không thể vận hành lấy nước trong tất cả các đợt.

Những thuận lợi, khó khăn

* Thuận lợi 

  - Lịch lấy nước của từng đợt được xác định phù hợp với kỳ triều cường, tính toán cụ thể bằng mô hình toán để xác định khoảng thời gian xả nước tiết kiệm nhất và cơ bản phù hợp với nhu cầu lấy nước phục vụ gieo cấy của các địa phương.

  - Một số công trình lấy nước được nâng cấp kịp đưa vào vận hành ở Thành phố Hà Nội (Trạm bơm Thanh Điềm), tỉnh Bắc Ninh (Trạm bơm Tri Phương) đã giải quyết khó khăn về nguồn nước cho huyện Mê Linh và khu vực Bắc Đuống. 

  - Các cửa lấy nước, hệ thống kênh dẫn nước trong các hệ thống công trình thủy lợi được các địa phương đầu tư nạo vét tốt đã tạo thuận lợi cho việc dẫn nước vào ruộng.

  - Thời tiết có mưa trong các đợt lấy nước giúp đẩy nhanh tiến độ lấy nước, tạo điều kiện điều hành linh hoạt lượng xả của các nhà máy thủy điện.

  - Các địa phương đã chủ động tổ chức vận hành sớm công trình để lấy nước trước đợt xả nước, đồng thời tích trữ trong các vùng trũng, ao hồ, hệ thống kênh mương để đưa nước lên ruộng trong thời gian giữa các đợt lấy nước.

  - Công tác chỉ đạo sát sao từ lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Thủy lợi, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và Ủy ban nhân dân, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn các tỉnh, thành phố trong thời gian lấy nước dựa trên cơ sở cân đối nhu cầu và khả năng lấy nước của các khu vực trong vùng nhằm đảm bảo đủ nước đồng thời tiết kiệm nguồn nước xả từ các hồ chứa thủy điện.

* Khó khăn

- Tình trạng hạ thấp lòng dẫn sông Hồng tiếp tục diễn biến phức tạp làm mực nước sông tiếp tục bị hạ thấp, ảnh hưởng đến hiệu suất lấy nước của các công trình thủy lợi. Thực tế, trong toàn bộ 8 ngày lấy nước Đợt 2, các nhà máy thủy điện Hòa Bình, Thác Bà và Tuyên Quang đã vận hành hết công suất phát điện, nhưng thời gian mực nước tại Trạm Thủy văn Hà Nội chỉ đạt trung bình 1,90 m, cao nhất đạt 2,41 m.

- Các giải pháp ứng phó với tình hình hạ thấp mực nước trên hệ thống sông Hồng đã được Lãnh đạo Chính phủ chỉ đạo tại Văn bản số 150/VPCP-NN ngày 07/1/2022 của Văn phòng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cảnh báo tại Văn bản số 5264/BNN-TCTL ngày 19/8/2021 nhưng địa phương chưa thực hiện triệt để, điển hình là Trạm bơm Trung Hà, cống Liên Mạc (Thành phố Hà Nội). 

- Một số địa phương chưa tuân thủ chặt chẽ khuyến cáo về việc thúc đẩy tiến độ lấy nước theo kịp tiến độ lấy nước chung, còn phụ thuộc vào tập quán lấy nước muộn của người dân dẫn đến phát sinh nhu cầu lấy nước chủ yếu trong Đợt 3 (các huyện Hoài Đức, Phúc Thọ, Thạch Thất của Thành phố Hà Nội).

TCTL

1. Tags